نام شريف آن بزرگوار فاطمه و مشهورترين لقب آن حضرت، «معصومه» است. پدر بزرگوارش امام هفتم شيعيان حضرت موسى بن جعفر (ع) و مادر مكرمه اش حضرت نجمه خاتون (س) است . آن بانو مادر امام هشتم نيز هست .

لذا حضرت معصومه (س) با حضرت رضا (ع) از يك مادر هستند.

احتمالاً ولادت آن حضرت در روز اول ذيقعده سال ١٧٣ هجرى قمرى در مدينه منوره واقع شده است. ديرى نپاييد كه در همان سنين كودكى مواجه با مصيبت شهادت پدر گرامى خود در حبس هارون در شهر بغداد شد. لذا از آن پس تحت مراقبت و تربيت برادر بزرگوارش حضرت على بن موسى الرضا (ع) قرارگرفت
در سال ٢٠٠ هجرى قمرى در پى اصرار و تهديد مأمون عباسى سفر تبعيد گونه حضرت رضا (ع) به مرو انجام شد و آن حضرت بدون اين كه كسى از بستگان و اهل بيت خود را همراه ببرند راهى خراسان شدند.
يك سال بعد از هجرت برادر، حضرت معصومه (س) به شوق ديدار برادر و اداي رسالت زينبي و پيام ولايت به همراه عده اى از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حركت كرد و در هر شهر و محلى مورد استقبال مردم واقع مى شد. اين جا بود كه آن حضرت نيز همچون عمه بزرگوارشان حضرت زينب(س) پيام مظلوميت و غربت برادر گراميشان را به مردم مؤمن و مسلمان مى رساندند و مخالفت خود و اهلبيت (ع) را با حكومت حيله گر بنى عباس اظهار مى كرد. بدين جهت تا كاروان حضرت به شهر ساوه رسيد عده اى از مخالفان اهلبيت كه از پشتيبانى مأموران حكومت برخوردار بودند،سر راه را گرفتند و با همراهان حضرت وارد جنگ شدند، در نتيجه تقريباً همه مردان كاروان به شهادت رسيدند، حتى بنابر نقلى حضرت(س) معصومه را نيز مسموم كردند.
به هر حال ، يا بر اثر اندوه و غم زياد از اين ماتم و يا بر اثر مسموميت از زهر جفا، حضرت فاطمه معصومه (س)بيمار شدند و چون ديگر امكان ادامه راه به طرف خراسان نبود قصد شهر قم را نمود. پرسيد: از اين شهر«ساوه» تا «قم» چند فرسنگ است؟ آن چه بود جواب دادند، فرمود: مرا به شهر قم ببريد، زيرا از پدرم شنيدم كه مى فرمود: شهر قم مركز شيعيان ما است. بزرگان شهر قم وقتى از اين خبر مسرت بخش مطلع شدند به استقبال آن حضرت شتافتند; و در حالى كه «موسى بن خزرج» بزرگ خاندان «اشعرى» زمام ناقه آن حضرت را به دوش مى كشيد و عده فراوانى از مردم پياده و سواره گرداگرد كجاوه حضرت در حركت بودند، حدوداً در روز ٢٣ ربيع الاول سال ٢٠١ هجرى قمرى حضرت وارد شهر مقدس قم شدند. سپس در محلى كه امروز «ميدان مير» ناميده مى شود شتر آن حضرت در جلو در منزل «موسى بن خزرج» زانو زد و افتخار ميزبانى حضرت نصيب او شد.
آن بزرگوار به مدت ١٧ روز در اين شهر زندگى كرد و در اين مدت مشغول عبادت و راز و نياز با پروردگار متعال بود.
محل عبادت آن حضرت در مدرسه ستيه به نام «بيت النور» هم اكنون محل زيارت ارادتمندان آن حضرت است.
سرانجام در روز دهم ربيع الثانى و «بنا بر قولى دوازدهم ربع الثانى» سال ٢٠١ هجرى پيش از آن كه ديدگان مباركش به ديدار برادر روشن شود، در ديار غربت و با اندوه فراوان ديده از جهان فروبست و شيعيان را در ماتم خود به سوگ نشاند .مردم قم با تجليل فراوان پيكر پاكش را به سوى محل فعلى كه در آن روز بيرون شهر و به نام «باغ بابلان» معروف بود تشييع نمودند. همين كه قبر مهيا شد دراين كه چه كسى بدن مطهر آن حضرت را داخل قبر قرار دهد دچار مشكل شدند، كه ناگاه دو تن سواره كه نقاب به صورت داشتند از جانب قبله پيدا شدند و به سرعت نزديك آمدند و پس از خواندن نماز يكى از آن دو وارد قبر شد و ديگرى جسد پاك و مطهر آن حضرت را برداشت و به دست او داد تا در دل خاك نهان سازد.
آن دو نفر پس از پايان مراسم بدون آن كه با كسى سخن بگويند بر اسب هاى خود سوار و از محل دور شدند.
بنا به گفته بعضي از علما به نظر مى رسد كه آن دو بزرگوار، دو حجت پروردگار: حضرت رضا (ع) و امام جواد (ع) باشند چرا كه معمولاً مراسم دفن بزرگان دين با حضور اوليا الهي انجام شده است.
پس از دفن حضرت معصومه(س) موسى بن خزرج سايبانى از بوريا بر فراز قبر شريفش قرار داد تا اين كه حضرت زينب فرزند امام جواد(ع) به سال ٢٥٦ هجرى قمرى اولين گنبد را بر فراز قبر شريف عمه بزرگوارش بنا كرد و بدين سان تربت پاك آن بانوى بزرگوار اسلام قبله گاه قلوب ارادتمندان به اهلبيت (ع). و دارالشفاي دلسوختگان عاشق ولايت وامامت شد.

سلام
خاک فکه ، شلمچه ، دشت عباس ،
خرمشهرو … وجب به وجب قدمگاه
شهدا به حساب می آید . در این
مناطق آسمان به زمین پیوند خورده
و به راحتی می توان نسیمی راکه
از حرکت بال فرشتگان ایجادمیشود
احساس کرد. اینجاسرزمین عشق
است و مرز شهادت.
زندگی زیباست اما شهادت زیباتر
به كوری چشم دشمن محكم تر از
قبل ایستاده ایـم

رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به ‌مناسبت هفته دفاع مقدس و روز تجلیل از شهیدان و ایثارگران، موفقیت امروز ملت ایران را مرهون رشادت این عزیزان دانستند.

حضرت آیت الله العظمی خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی روز پنجشنبه در این پیام ضمن گرامیداشت هفته دفاع مقدس و تجلیل از شهدا و ایثار گران این عرصه تصریح کردند: سلام خدا بر شهدا که زندگی و مرگشان مایه‌ی اعتلای جامعه اسلامی است.

در متن این پیام که همزمان با مراسم غبار روبی، عطرافشانی و گلباران مزار شهیدان در سراسر ایران قرائت شد آمده است: خداوند را سپاس که در دوران ما، معنی و مضمون والای شهادت را، تجسّم بخشید و دلهای پاک و روشنی را مشتاق آن ساخت.

حضرت آیت الله خامنه ای در این پیام با تاکید براینکه شهدا و ایثار گران دوردان دفاع مقدس، اکنون فضای زندگی مردم ایران را با معنویت خود روشن کرده اند افزودند: چشمهای بینا و دلهای بیدار از این فضا بهره می‌برند و ذخیره‌ی معنوی که جان‌مایه‌ی حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی است، روز به روز افزایش می‌یابد و زندگی را روح و طراوت می‌بخشد.

با همین چشم‌های خود دیدم، زیر باران بی‌امان بانودرحرم قطره قطره می‌افتاد آسمان روی آسمان بانو صورتم قطره قطره حس کرده‌ست چادرت خیس می‌شود اما 

به خدا گریه‌های من گاهی دست من نیست مهربان بانو

گم شده خاطرات کودکی‌ام گریه گریه در ازدحام حرم
باز هم آمدم که گم بشوم من همان کودکم همان، بانو
باز هم مثل کودکی هر سو می‌دوم در رواق تو در تو
دفترم دشت و واژه‌ها آهو… گفتم آهو و ناگهان بانو…
شاعری در قطار قم ـ مشهد چای می‌خورد و زیر لب می‌گفت:
شک ندارم که زندگی یعنی، طعم سوهان و زعفران بانو
شعر از دست واژه‌ها خسته است بغض راه گلوم را بسته است
بغض یعنی که حرف‌هایم را از نگاهم خودت بخوان بانو
این غزل گریه‌ها که می‌بینی آن شعر است، شعر آیینی
زنده‌ام با همین جهان‌بینی، ای جهان من ای جهان‌بانو
کوچه در کوچه قم دیار من است شهر ایل من و تبار من است
زادگاه من و مزار من است، مرگ یک روز بی گمان بانو…
سیدحمیدرضا برقعی

یا معصومه (س) امشب، شب رجعت شماست…
 بزرگ بانویی از جنس کرامت هستید که در پی خورشید وجود برادرتان، رضای مرضیه، حجاز تا ایران را با پای دل پیمودید و برای وصل به نور ولایت رنج سفر و بیماری را به تن خریدید و قم را قیمتی بی ‌بدیل بخشیدید.

در وصف عصمت و ولایت مداری‌ شما زبان‌ ها عقیم ‌اند و عظمتتان بدانجاست که زیارت بارگاهتان پاداش بهشت دارد و شاهد آن نقل دردانه برادرتان جوادالائمه علیه السلام است که فرمود:«کسى که عمه ام را در قم زیارت کند پاداش او بهشت است.»[1] 

اگر چه در مقام والای  شما سخن ‌ها گفته و وصف‌ ها شنیده ‌ایم، اما هیچ کدام به زیبایی سخن سلطان توس نیست که فرمود:«هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است».[2]
آری همین روایت به زیبایی گواه شأن والای شماست که زیارت بارگاهتان، با زیارت خورشید هشتم همسان عنوان شده است.

یا معصومه (س) چنین است که حیات و وفاتتان، سفر و حضورتان، عبادت و سلوکتان، مرقد و مزارتان، جلوه گاه نور و بارگاه عفت شد و آینه‌ای در رواق فرهنگ شیعه شدید که نجابت، حیا و ولایت در بلور آن می درخشد.

وفات این بانوی بزرگ، تسلیت باد.

زهرا مرادوند