💵 چه نسبتی میان کشف حجاب و مشکلات اقتصادی وجود دارد؟

🌺پدیده کشف حجاب را باید در پیوند با تحولات اقتصادی ـ طبقاتی و به‌ویژه در نسبت آن با طبقه متوسط مصرف‌گرا فهم کرد؛ طبقه‌ای که برخلاف تصور رایج، الزاماً قربانی مستقیم مشکلات اقتصادی و معیشتی نیست و حتی در برخی بزنگاه‌ها از بی‌ثباتی اقتصادی نفع می‌برد. به نظر می‌رسد طبقه متوسط جدید دغدغه‌ای فراتر از «نان» دارد و مسئله محوری‌اش تولید و بازتولید سبک زندگی و سرمایه فرهنگی نمادینش است و می‌توان میان «طبقه متوسط معیشت‌محور» و «طبقه متوسط دارایی‌محور» تمایز قائل شد.

💰 بخش مهمی از طبقه متوسط شهری، حیات اقتصادی خود را بر دارایی‌های غیرمولد مانند طلا، ارز، مسکن دوم و رمزارزها بنا کرده؛ بنابراین تورم مزمن اقتصاد ایران، به‌ویژه در سال‌های اخیر، لزوماً به تضعیف موقعیت اقتصادی این طبقه منجر نشده و حتی در مواردی به حفظ یا افزایش ارزش دارایی‌های آن کمک کرده است. هم‌زمان، الگوی مصرف این طبقه بیش از پیش به سمت کالاها و خدمات فرهنگی، زیبایی، مد و تجربه‌های جدید سبک زندگی غربی سوق پیدا کرده؛ جایی که «بدن» به‌مثابه نوعی سرمایه اجتماعی برجسته می‌شود.

💢 در این چارچوب، طبقه متوسط تمایز طبقاتی خود را از طریق ذائقه، سبک پوشش و نمایش بدن بازتولید می‌کند و کشف حجاب به پدیده‌ای چندوجهی تبدیل می‌شود: از یک‌سو حامل اعتراض نمادین به سیاست‌های فرهنگی رسمی است و از سوی دیگر، ابزاری برای تمایزگذاری اجتماعی و «اعلام تعلق به یک جهان فرهنگی فراملی» است؛ جهانی متصل به شبکه‌های اجتماعی، برند، سفر و ایده «بدن آزاد». به این معنا، کشف حجاب به زبان فرهنگی یک طبقه تبدیل می‌شود که می‌کوشد خود را در فضای عمومی بازتعریف و تثبیت کند.

🌺 با این وصف، «کشف حجاب» یک کنش نمادین است که در خلأ رخ نمی‌دهد، بلکه پیرامون آن یک اکوسیستم اقتصادی شکل گرفته است؛ از صنعت زیبایی و کلینیک‌های پوست و مو تا بازار پوشاک، فشن‌بلاگری و تولید محتوا در پلتفرم‌ها. رشد معنادار گردش مالی این حوزه‌ها نشان می‌دهد که بخشی از طبقه متوسط نه‌تنها قدرت مصرف خود را از دست نداده، بلکه آن را به حوزه «بدن و نمایش» منتقل کرده است.

🔅 از این‌رو، تمرکز این طبقه بر «نمادهای فرهنگی بدن محور»، به‌جای «اعتراض به مشکلات معیشتی»، قابل فهم است: زیرا معیشت مسئله حاد آن نیست، اما هژمونی فرهنگی و سبک زندگی‌اش محل منازعه است. نادیده‌گرفتن پیوند کشف حجاب با ساختار طبقاتی و اقتصاد مصرف فرهنگی، تحلیل این پدیده را ناقص می‌کند. تا زمانی که طبقه متوسط مصرف‌گرا بتواند از بحران اقتصادی عبور کند و بدن را به ابزار تمایز بدل سازد، «اقتصاد فرهنگی کشف حجاب» همچنان بازتولید خواهد شد.